کارگاه تخصصی تحلیل تطبیقی-تاریخی (CHA)

تحلیل تطبیقی – تاریخی یکی از روش‌های تحقیق مهم در جامعه‌شناسی تاریخی است که می‌توان از آن در بررسی موضوعات مرتبط با نهادها، تغییرات نهادت و دگرگونی‌های بزرگ استفاده کرد. در اینجا باید آگاه بود که «تاریخ» مهم است و گفتنی است که زمانی که نهادها و تغییرات نهادی موضوع پژوهش قرار می‌گیرند بایستی به تاریخ رجوع کرد و از منظری تاریخی و با توجه به اصل «وابستگی به مسیر طی شده» آن موضوعات را موردبررسی قرارداد. اگرچه اندیشمندان بسیاری به‌عنوان تاریخ‌نگار در سده‌های گذشته، چنین بینشی را ترویج داده‌اند، اما، آنچه از اصل «بازگشت به تاریخ» در تحلیل تطبیقی تاریخی مراد می‌شود، حاصل تفوق دیدگاهی متفاوت و جدید در بررسی واقعیت‌های اجتماعی است.

روش تحلیل تطبیقی- تاریخی مبتنی بر هستی‌شناسی جدیدی از جهان اجتماعی شکل‌گرفته است که درگذشته و در دیگر روش‌ها وجود نداشته است. درنتیجه، بایستی اذعان داشت که این روش، عمر چندانی ندارد، و هم‌اکنون تنها دو سه دهه است که درنتیجه تلفیق روش‌های مختلف، متولدشده است. در دیدگاه‌های متأخر این روش، دوگانه‌ی فردگرایی و جمع‌گرایی ازمیان‌رفته است، و مطابق با پژوهش‌های منطبق با این روش، به‌جای آن دوگانه‌ها، بر لحظات محتمل ساختاری تأکید می‌شود، لحظاتی که در آن‌ها، انتخاب‌های کنشگران و میزان عاملیت ایشان می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در سیر رخدادهای آتی داشته باشد. مطابق با رویکردهای رایج در این روش کشورهای دارای دولت، معمولاً موارد مناسبی برای تحلیل تطبیقی- تاریخی هستند، که می‌توان در این‌ها حداقل چند موضوع را موردبررسی قرارداد: انقلاب‌ها، سیاست‌های عمومی، خدمات و رفاه اجتماعی، رژیم‌های اقتدارگرا و دموکراتیک.
گفتنی است که با توجه به مبانی و مبادی موجود در تمامی دیدگاه‌های «توسعه» که تأکید بر روش‌شناسی یکی اساسی‌ترین و محوری‌ترین بایسته‌های «نظام دانش» برآمده از آن‌ها برای نظریه‌پردازی و گام برداشتن در جهت توسعه است، و با توجه به اهمیت و کاربست روزافزون روش تحلیل تطبیقی تاریخی در پژوهش‌های اجتماعی مرتبط با موضوع «توسعه» در سطح جهان، ما نیز ضروری می‌دانیم که در پژوهش‌های خود، از چنین روش‌هایی بهره برده، و در مورد مسائل مختلف و مهم کشورمان به کار بندیم تا بتوانیم برای تحقق توسعه برنامه‌ریزی نماییم.

هدف از این کارگاه آشنایی با تحلیل تطبیقی-تاریخی، از منظر رویکرد و روش است. ازاین‌رو، در این کارگاه تلاش می‌شود تا به‌صورت مقدماتی رویکردها و روش‌های موجود در تحلیل تطبیقی-تاریخی در طی چهار جلسه، آموزش داده‌شده، و در انتها دانشجویان به‌صورت نظری و عملی با کاربرد آن در موضوعات مختلف آشنا گردند.