• نویسندگان
  • نویسنده مهمان
  • درباره ما
  • تماس با ما
  • آدرس‌های جدید دسترسی به Sci-hub ، Libgen و Zlib
شنبه15 بهمن 1401
انگاره؛ رسانه علوم اجتماعی و سیاستگذاری اجتماعی
  • تحلیل
    • جامعه
    • سیاست‌گذاری اجتماعی
  • رویداد
  • مدرسه
    • سیاستگذاری اجتماعی
    • جامعه شناسی
    • مددکاری اجتماعی
    • فرهنگ نامه
  • کتابخانه
    • مقاله
    • کتاب
    • ژورنال
    • مجله
  • رسانه
    • فیلم
    • عکس اجتماعی
    • اینفوگرافیک
    • صوتی
  • ورود
نتیجه‌ای یافت نشد.
مشاهده تمام نتایج
انگاره: رسانه علوم اجتماعی
  • تحلیل
    • جامعه
    • سیاست‌گذاری اجتماعی
  • رویداد
  • مدرسه
    • سیاستگذاری اجتماعی
    • جامعه شناسی
    • مددکاری اجتماعی
    • فرهنگ نامه
  • کتابخانه
    • مقاله
    • کتاب
    • ژورنال
    • مجله
  • رسانه
    • فیلم
    • عکس اجتماعی
    • اینفوگرافیک
    • صوتی
نتیجه‌ای یافت نشد.
مشاهده تمام نتایج
انگاره؛ رسانه علوم اجتماعی و سیاستگذاری اجتماعی
نتیجه‌ای یافت نشد.
مشاهده تمام نتایج

دولت رانتیر و سقوط حکومت ها در ایران

شایان کرمی

به‌دست تحریریه انگاره
2 آذر 1401
در جامعه
0
iran Rentier state
305
اشتراک
1.5k
بازدید
انتشار در فیس‌بوکانتشار در توییترانتشار در تلگرامانتشار در واتساپانتشار در لینکدین

ایدۀ رانت برای اولین بار در اوایل قرن نوزدهم توسط اقتصاددانان کلاسیک، آدام اسمیت و شاگردش دیوید ریکاردو، مفهوم پردازی شد. آدام اسمیت درآمد حاصل از یک فعالیت اقتصادی را به سه بخش تقسیم کرد: سود، دستمزد و رانت. رانت به عنوان درآمدی نامشروع به مازادی گفته می شد که پس از کسر عوامل تولید (سرمایه و نیروی کار) باقی می¬ماند. مفهوم رانت در دستان ریکاردو ورز بیشتری یافت و بعدها دیدگاه وی با جرح و تعدیل هایی پایه نظریه انقلابی کارل مارکس قرار گرفت. دریافت بهره مالکانه (رانت) از منابع طبیعی مانند زمین، معادن، نفت و غیره توسط دولت و ساز و کارهای سیاسی تبیین کنندۀ بسیاری از مشکلات اقتصادی، نابرابری‌های اجتماعی و بحران های سیاسی در کشورهای وابسته به درآمد حاصل از منابع خدادادی است. رانت درآمدی است که دریافت کننده رانت در بهترین حالت دیگر نمی تواند به اندازۀ مقدار رانت دریافتی کسب کند. دولت بزرگ ترین دریافت کننده و توزیع کنندۀ رانت است.

نظریه دولت رانتیر (Rentier state) اولین بار توسط اقتصاددان ایرانی، حسین مهدوی، در سال 1349ش به منظور تبیین پیامدهای وابستگی دولت ایران به فروش نفت ارائه شد. پیشتر مهدوی در سال 1343ش در مقاله ای با عنوان «بحران آیندۀ ایران»، ضمن بررسی دقیق مراحل اول و دوم اصلاحات ارضی، نسبت به سقوط رژیم پهلوی هشدار داده بود. حازم ببلاوی و جیاکومو لوسیانی (Hazem Beblawi & Giacomo Luciani) نظریه مهدوی را به شکل منسجم تری برای توضیح درآمدهای نفتی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به کار گرفتند. نظریه دولت رانتیر امروزه ادبیات پژوهشی غنی را به بار آورده و برای تحلیل انقلابات، بحران های سیاسی و اجتماعی، موانع گذار به دمکراسی، فساد و … در کشورهای نفت¬خیز عرب، آمریکای لاتین، شمال آفریقا و غیره کاربرد فراوانی دارد. کاتوزیان و اسکاچپول در تحلیل های تاریخی خود دربارۀ ایران از نظریه دولت رانتیر بهره گرفته اند.

برخی از ویژگی های دولت رانتیر
  1. استقلال دولت از جامعه: دولت در اجرای سیاستهای کلان الزامی برای توجه به منافع عمومی جامعه ندارد. دولت نیازی به دریافت مالیات ندارد، نمایندۀ جامعه نیست و اجباری به پاسخگویی هم نمی بیند.
  2. بهره گیری از رانت در نظام بین الملل برای کسب مشروعیت و توزیع رانت در داخل برای تطمیع مخالفان. انعقاد قراردادهایی برخلاف منافع ملی با دولت¬های خارجی و اعطای امتیاز به دولت های قدرتمند.
  3. فربه شدن بروکراسی دولتی به جهت حامی پروری و وابسته کردن افراد و گروه های رانت جو به دولت. گرایش به رانت جویی از طریق اعطای وام بدون بهره، یارانه، سهمیه ها، مجوز واردات و غیره. جذب نخبگان جامعه از طریق رانت های انحصاری.
  4. مداخله دولت در بازار از طریق کمیابی های ساختگی و تخصیص منابع و اعطای امتیاز به فرد، افراد یا شرکتهایی که آنها را در موقعیت ویژه ای نسبت به رقبا قرار می دهد. برای بهره مندی از حقوق اقتصادی افراد مجبورند سیاستمداران را از راه های مختلف تحت تأثیر قرار دهند.
  5. رشوه دهی، رشوه ستانی و فساد اقتصادی و سیاسی که زمینه ساز فساد اخلاقی نیز می باشد. منابع عظیمی در سرتاسر جامعه برای رانت جویی صرف می‌شود. این هزینه ها هیچ کمکی به بزرگتر کردن کیک تولید ملی نمی کنند. رانت جوها می خواهند تیکه ای از کیک را بردارند.
  6. رانت امتیازی قانونی است. اما برای تحصیل آن لابی گری، اعمال نفوذ، تحت تأثیر قرار دادن نمایندگان مجلس، ازدواج مصلحتی، رشوه و یا تهدید لازم است.
  7. اقتدارگرایی و ممانعت از نیل به دمکراسی
  8. شکنندگی ثبات سیاسی
برچسب‌ها: Rentier stateآدام اسمیتاستقلال دولتاقتصاددانان کلاسیکبحران سیاسیدولت رانتیرولت نفتیفساد اقتصادینابرابری اجتماعینظریه دولت رانتیر
یادداشت قبلی

خالی از خود / نگاهی به تجربه‌گرایی و چیستی محسن نامجو

یادداشت بعدی

فقر و جنبش‌ های اجتماعی در ايران

یادداشت بعدی
فقر و جنبش‌ های اجتماعی در ايران

فقر و جنبش‌ های اجتماعی در ايران

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

جنبش‌های اجتماعی اینترنتی از نظر کاستلز *

جنبش‌های اجتماعی اینترنتی از نظر کاستلز *

تأملی پیرامون روایی یا ناروایی اعدام

تأملی پیرامون روایی یا ناروایی اعدام

زیستنِ وفادارانه

زیستنِ وفادارانه

چکیده کتاب « قدرت بی قدرتان»

چکیده کتاب « قدرت بی قدرتان»

نام زن: خلق سوبژکتیویته‌ی جدید

نام زن: خلق سوبژکتیویته‌ی جدید

© 1397-1401 | انگاره - کپی‌برداری از انگاره آزاد است. در صورت امکان پیوند به منبع انجام شود.

  • تحلیل
  • رویداد
  • مدرسه
  • کتابخانه
  • رسانه
نتیجه‌ای یافت نشد.
مشاهده تمام نتایج
  • تحلیل
    • جامعه
    • سیاست‌گذاری اجتماعی
  • رویداد
  • مدرسه
    • سیاستگذاری اجتماعی
    • جامعه شناسی
    • مددکاری اجتماعی
    • فرهنگ نامه
  • کتابخانه
    • مقاله
    • کتاب
    • ژورنال
    • مجله
  • رسانه
    • فیلم
    • عکس اجتماعی
    • اینفوگرافیک
    • صوتی

© 1397-1401 | انگاره - کپی‌برداری از انگاره آزاد است. در صورت امکان پیوند به منبع انجام شود.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In