فاشیسم ابدی | اومبرتو اکو

ژوئن ۱۹۹۵ اومبرتو اکو، نویسنده، فیلسوف، منتقد، و استاد تاریخ و ادبیات مقاله بلندی در مورد فاشیسم و آنچه او فاشیسم ناب و ابدی  می خواند  برای نشریه “بررسی کتاب نیویورک” نوشت. اومبرتو اکو نویسنده رمان های معروف «نام گل سرخ»، «جزیره روز پیش»، «گورستان پراگ» و مجموعه گسترده ای از آثار دیگر است. اومبرتو اکو در نوزدهم فوریه ۲۰۱۶ در گذشت. این مقاله وی  چشم اندازی ماندگار به پدیده ای است . که  هنوز در گوشه و کنار جهان جاری است.

در ۱۹۴۲ در سن ده سالگی جایزه مقام نخست مسابقات استانی نوجوانان را که عبارت بود از رقابت های داوطلبانه اجباری میان همه جوانان فاشیست ایتالیا به دست آوردم. تلاش کردم تا با بهترین واژه ها و مهارت به پرسشی که موضوع مسابقه بود پاسخ گویم” آیا باید خود را فدای سربلندی موسولینی و جاودانگی ایتالیا بنماییم؟”. پاسخ من مثبت بود. من پسری با هوش بودم.

دو سال از سالیان جوانی خود را میان تیراندازی میان اس اس ها، فاشیست ها، جمهوری‌خواهان، و نیروهای مقاومت سپری کردم و آموختم که چگونه از تیررس گلوله های آنان دور بمانم. تمرین خوبی بود.

در آوریل ۱۹۴۵ دو روز پس از فتح میلان، پارتیزان‌ها وارد شهر کوچکی شدند که من در آنجا زندگی می کردم. لحظه ورود آنان لحظه ای بسیار شادی آور بود. مردم در میدان اصلی شهر گرد آمده بودند. همه پرچم ایتالیا را در دست داشتند، پایکوبی می کردند، سرود می خواندند، و نام «میمو» را فریاد می زدند. میمو رهبر نیروهای چریکی منطقه بود. او استوار سابق «کارابینییری» – ژاندارمری ایتالیا بود که به جناح ژنرال بادگلیو، جانشین موسولینی پیوسته و طی نبرد با پس مانده نیروهای موسولینی یک پای خود را از دست داده بود. میمو عاقبت روی بالکن عمارت شهرداری ظاهر شد. چهره ای پریده رنگ داشت و روی چوب زیر بغلش تکیه داده بود. با دست دیگرسعی کرد جمعیت را آرام کند. بی صبرانه منتظر سخنرانی او بودم زیرا تمام دوران کودکی ام لبریز از سخنرانی های تاریخی موسولینی بود که می بایست بخش های عمده آنها را در مدرسه از بر می کردیم. میمو با صدایی خش دار که به سختی شنیده می شد به سخن در آمد: “شهروندان، دوستان. پس از آن همه قفدایی…به اینجا رسیدیم. درود بر همه جانبازان راه آزادی”. همین. به درون ساختمان برگشت. جمعیت هورا کشیدند. پارتیزان ها به نشان سرور تفنگ هاشان را رو به آسمان شلیک کردند. ما بچه ها دویدیم تا پوکه های فشنگ را جمع آوری کنیم. آن وقت ها پوکه ها ارزشمند بودند، اما آن روز من نکته مهم تری آموختم: که آزادی بیان یعنی آزادی از شعار.

چند روز بعد برای نخستین بار سربازان آمریکایی را از نزدیک دیدم. همه آفریقایی تبار بودند. اولین یانکی ای که دیدم – جوزف – مرد سیاهی بود که مرا با دیک تریسی و لیل ابنر آشنا کرد. کتاب های مصور او همه رنگ رنگی و روشن بودند و بوی خوبی داشتند.

یکی از افسران؛ سرگرد یا سروان «مادی»، مهمان خانواده ای بود که دختران آن هم مدرسه ای من بودند. او را در باغ ویلا دیدم. چند تایی ازخانم ها او را احاطه کرده و به فرانسه شکسته بسته ای حرف می زدند. سروان مادی هم کمی فرانسه می دانست. بدین سان اولین تصویر من از نیروهای آزادی بخش آمریکایی – پس از دیدن آن همه سفید پوست های آریایی با پیراهن های سیاه- مرد سیاه متمدنی با یونیفورم زرد- سبزی بود که می گفت: ” Oui, merci beaucoup, Madame, moi aussi j’aime le champagne…” متأسفانه شامپاینی در بساط نبود، اما سروان مادی یک آدامس ریگلی نعنایی به من داد که آن را تمام روز جویدم. این نخستین آدامس ریگلی من بود. شب که شد جویده آدامس را توی یک لیوان آب گذاشتم تا روز بعد تازه و نرم باشد.

 در ماه مه شنیدیم که جنگ تمام شده . صلح حس غریبی به من می داد. همیشه به ما گفته بودند که حضور در حالت جنگ دائمی، شرایط عادی برای یک جوان ایتالیایی است. طی چند ماه بعد دریافتم که “مقاومت” تنها به عنوان پدیده ای بومی در انحصار ما نبوده، بلکه  به همه اروپا  تعلق داشته. واژه های  تازه ای را یاد گرفتم: شبکه،  مکی، ارتش سری،  ارکستر سرخ، ( نام های نیروهای پایداری اروپا در برابر نازی ها)، گتوی ورشو.  برای نخستین بار تصاویر هولوکاست را دیدم. معنای هولوکاست را پیش از آن که واژه آن را بدانم فهمیدم. دریافتم که ما از چه رهایی یافته بودیم.

امروز در کشور من افرادی هستند که تأثیر نظامی مقاومت در جریان جنگ دوم جهانی را زیر پرسش برده اند. برای نسل من این پرسشی بی ربط است: ما بی هیچ واسطه و به صورت آنی مفاهیم اخلاقی و روانی مقاومت را دریافتیم. ما اروپایی ها افتخار می کردیم که دست روی دست نگذاشتیم تا به صورتی انفعالی “آزاد” شویم. برای رزمندگان جوان آمریکایی نیز که با خون خود بهای آزادی ما را می پرداختند بسیار اهمیت داشت که بدانند فراسوی خطوط آتش، اروپایی ها  بدهی خویش را پیشاپیش می پرداختند.

امروز در کشور من کسانی مدعی اند که “مقاومت” در آن زمان یک دروغ بزرگ کمونیستی بود.  درست است که کمونیست ها در اساس از جنبش مقاومت، بدین دلیل که نقشی محوری  در آن داشتند – پنداری که فقط در انحصار آن هاست بهره برداری زیادی نمودند، اما به یاد دارم که چریک های آن زمان دستمال گردن های مختلفی داشتند.  من شب های بسیاری پشت پنجره بسته در فضایی تنگ و تاریک کنار رادیو به پیام هایی که «صدای لندن» برای پارتیزان ها می فرستاد  گوش می دادم. این پیام ها رمزی و در همان حال شاعرانه می نمودند (خورشید همچنان می دمد، غنچه های گل سرخ باز خواهند شد) . بیشتر آن ها « پیام هایی  برای «فرانچی» بودند. یکی از همان شب ها کسی در گوشم زمزمه کرد که فرانچی رهبر قدرتمند ترین شبکه مخفی مبارزان در شمال غربی ایتالیا و مردی با شهامتی افسانه ای بود.  فرانچی قهرمان من شد. فرانچی (که نام واقعی وی ادگاردو سوگنو بود) یک سلطنت طلب و چنان سرسختانه ضد کمونیست بود که پس از پایان جنگ به گرو ه های افراطی دست راستی پیوست و سرانجام متهم به همکاری با یک کودتای ارتجاعی گردید.  چه اهمیتی داشت؟ سوگنو هنوز قهرمان رویایی دوران کودکی من است. آن روزها آزادی وجه مشترک مردمانی با رنگ و روی گوناگون بود.

امروز در کشور من کسانی می گویند که “جنگ آزادی” دوره سیاهی از نفاق بود و اکنون همه به یک سازش ملی نیازمندیم. خاطره آن سال های بد باید به فراموشی سپرده شود. اما فراموشی اجباری به اختلال عصبی و ذهنی می انجامد. اگر آشتی به معنای بخشایش و ادای  احترام به تمامی کسانی است که با خلوص نیت و اعتقاد به مبانی خود جنگیدند، بخشودگی به معنای فراموشی نیست.  من می توانم بپذیرم که آیشمن نیز با اعتقاد کامل به باورهای خود  عمل می کرد، اما نمی توانم بگویم “بسیار خوب، بیا و دوباره کارت را انجام بده.” همه باید به یاد داشته باشیم که چه رخ داد و قاطعانه اما با متانت بخواهیم که آن اعمال دوباره  تکرار نشوند.