کشورهای مختلف چطور با بحران بزرگ اقتصادی سال ۲۰۰۸ دنیا مواجه شدند؟

رکود بزرگ، اصطلاحی است که به دوره سقوط شدید فعالیت‌های اقتصادی در اواخر سال‌های 2008 میلادی گفته می‌شود. سقوطی که بعد از رکود بزرگِ قبل از جنگ جهانی دوم، سابقه نداشته است. این اصطلاح، هم برای رکود اقتصادی ایالات متحده آمریکا از دسامبر 2007 تا ژوئن 2009 استفاده می‌شود و هم برای رکود جهانی در سال 2009. رخوت اقتصادی از زمانی شروع شد که بازار املاک آمریکا از اوج به ورشکستی رسید و ارزش مالی‌اش به پایین‌ترین حد.

رکود بزرگ اول در سال‌ 1930 اتفاق افتاده بود، زمانی که تولید ناخالص داخلی به 10درصد کاهش یافته بود و نرخ بیکاری به 25درصد رسیده بود. در رکود بزرگ اخیر هم تولید ناخالص داخلی آمریکا تا 3درصد در سال 2008 و 8/2درصد در سال 2009 سقوط کرد و نرخ بیکاری به‌سرعت به 10درصد رسید. هرچند این رکود به گردپای رکود بزرگ قبلی نمی‌رسید، اما بدون‌شک بدترین شرایط اقتصادی در سال‌های اخیر  برای اقتصاد آمریکا بوده است. در آمریکا هم‌زمان در دوره‌ اوج ارزش املاک در دهه نخست قرن حاضر، موسسه‌های مالی، اوراق بهادار را با قیمت‌های گزاف می‌فروختند و وقتی در سال2007، بازار املاک سقوط کرد، ارزش این اوراق به میزان قابل‌توجهی کم شد و خطر عدم پرداخت بدهی را توسط مردم برای بانک‌ها و موسسات مالی در آمریکا و اروپا به‌وجود آورد.با وجود اینکه اقتصاد جهانی از سال 2007، خطر بحران نقدینگی را حس می‌کرد، وقتی در سپتامبر 2008 چهارمین مرکز سرمایه‌گذاری آمریکا یعنی موسسه‌ «برادران لیمن» اعلام ورشکستی کرد، اوضاع به مراتب بدتر شد. این بحران به‌سرعت به بقیه‌ دنیا به‌ویژه اروپا سرایت کرد. در نتیجه‌ این رکود، فقط در ایالات متحده آمریکا بیشتر از 5/7میلیون نفر شغل‌شان را از دست دادند و نرخ بیکاری دوبرابر شد. رکود بزرگ بر اقتصاد جهان هم تاثیر چشمگیری داشت. در سال 2008، تولید ناخالص داخلی در کشورهای زیادی سقوط کرد و در سال 2009 به نرخ رشد سالانه‌ منفی 7/1درصد رسید. اولین سال بعد از جنگ جهانی دوم که تولید ناخالص داخلی کشورهای دنیا منفی شد.تولید ناخالص داخلی جهان با شیب ملایمی بهبود پیدا کرد، اما بعضی کشورها از این بهبود بهره‌ای نبردند. بعضی کشورها مثل یونان دچار مشکلات عدیده‌ای شدند. کشورهایی مثل ژاپن و روسیه هم درگیر سخت‌ترین وضعیت‌های اقتصادی در دنیا شدند. در ادامه، چند کشوری که بیشترین آسیب را از رکود بزرگ اقتصادی قرن 21 تجربه کردند را بررسی می‌کنیم.

یونان به‌عنوان یکی از پرمشکل‌ترین کشورهای دنیا در زمینه‌ اقتصادی، باقی ماند. بر اساس آمار سازمان ملل، یونان در یک دوره‌ طولانی با تولید ناخالص داخلی منفی، دست‌وپنجه نرم کرده. مدت زمان این بحران در یونان 63 ماه بوده، یعنی از سه ماهه‌ سوم سال 2008 تا سه‌ ماهه‌ دوم 2014. یونان در سال 2014، مدت کوتاهی از این رکود خارج شد، اما در سه‌ ماهه‌ آخر سال، دوباره به همان اوضاع برگشت. وضعیت شروع سال 2015 جالب نبود، بیکاری جوانان بیشتر از 50درصد بود، حداقل بیکاری 80درصد از این افراد بیشتر از شش ماه بود و بدهی ناخالص دولت بیشتر از 160درصد از تولید ناخالص داخلی بود.رکود تولید ناخالص داخلی یونان هیچ‌وقت به‌اندازه‌ آمریکا نبوده، اما یونان به‌خاطر نداشتن دستگاه چاپ اسکناس (به‌خاطر عضویت در اتحادیه‌ اروپا بانک مرکزی مستقل ندارند) نتوانسته در وضعیت مالی کشور تغییری ایجاد کند و همین نکته هم موجب شده آینده‌ای روشن برای کشورشان ترسیم نشود. به‌نظر می‌رسید مشکل اصلی عدم رشد اقتصادی یونان، سیاسی است. حکومت لجبازی که کمک‌های مالی اتحادیه‌ اروپا را نمی‌پذیرد و در کنترل اوضاع اقتصادی کشور و بالا کشیدن ارزش پول‌شان ناتوان است.

مشکلات اقتصادی ژاپن خیلی قبل‌تر از رکود جهانی 2008 شروع شده بود. مشکلات انبساط مالی فزاینده و سیاست‌های مالی از سال‌ 1990 شروع شد و در نتیجه‌، طولانی‌ترین دوره اجرای سیاست‌های اقتصادی کینزی را شاهد بود. نتیجه‌ این سیاست‌ها دهه‌ها نرخ بهره‌ نزدیک به صفر و حباب‌های مالی بود و بدهی دولت در پایان سال 2014، 24درصد از تولید ناخالص داخلی بود. بین سال‌های 2012 تا 2014، ژاپن اکثر ماه‌ها تولید ناخالص داخلی منفی داشت. ژاپنی‌ها سال 2015 را با کاهش دستمزد، افزایش قیمت کالاهای اساسی و مالیات‌های بالا و مشکلات جمعیتی شروع کردند. جدا از تلاش‌های نخست‌وزیر «شینزو آبه» و بانک مرکزی برای برگرداندن رشد اقتصادی،  ژاپن هنوز نتوانسته به رشد اقتصادی‌ برگردد که بعد از جنگ جهانی دوم و در دهه‌80 داشت.

بین سال‌های 1991 تا 1999، روسیه توانست رشد اقتصادی قابل‌توجهی را تجربه کند. با شروع بحران‌های جهانی در سال 2008، اقتصاد روسیه هم دچار سقوط شدیدی در تولید ناخالص ملی و تغییر ارزش پول شد. تولید صنعتی هم در این کشور کاهش چشمگیری داشت که در دهه‌های قبل بی‌سابقه بود. بین سال‌های 2012 تا 2013 روس‌ها توانستند با افزایش قیمت انرژی، تولید ناخالص بیشتری داشته باشند، اما این مسئله عمر کوتاهی داشت. مجله‌ فوربس، روسیه را به‌عنوان بدترین کشور از نظر اقتصادی در دنیا معرفی کرد. کاهش قیمت سوخت که 68درصد از صادرات روسیه را شامل می‌شد باعث ماندن آن‌ها در شرایط رکود شد.

اکثر کشورهای اروپایی در دروه‌ رکود، متحمل سختی‌های زیادی شدند، اما ایتالیا در کنار یونان، بدترین اقتصادهای منطقه را داشته و سرعت رشد و بهبودش به‌شدت آهسته است. ایتالیا هم در سال 2009 وارد بحران شد و تولید ناخالص داخلی‌اش کاهش قابل‌توجهی داشت. درصد بیکاری در سال 2015 از سال 2007 هم بیشتر است. در سال 2015 سطح بیکاری این کشور به2/44درصد رسید.