کشورهای مختلف چطور با بحران بزرگ اقتصادی سال ۲۰۰۸ دنیا مواجه شدند؟

رکود بزرگ، اصطلاحی است که به دوره سقوط شدید فعالیت‌های اقتصادی در اواخر سال‌های ۲۰۰۸ میلادی گفته می‌شود. سقوطی که بعد از رکود بزرگِ قبل از جنگ جهانی دوم، سابقه نداشته است. این اصطلاح، هم برای رکود اقتصادی ایالات متحده آمریکا از دسامبر ۲۰۰۷ تا ژوئن ۲۰۰۹ استفاده می‌شود و هم برای رکود جهانی در سال ۲۰۰۹. رخوت اقتصادی از زمانی شروع شد که بازار املاک آمریکا از اوج به ورشکستی رسید و ارزش مالی‌اش به پایین‌ترین حد.

رکود بزرگ اول در سال‌ ۱۹۳۰ اتفاق افتاده بود، زمانی که تولید ناخالص داخلی به ۱۰درصد کاهش یافته بود و نرخ بیکاری به ۲۵درصد رسیده بود. در رکود بزرگ اخیر هم تولید ناخالص داخلی آمریکا تا ۳درصد در سال ۲۰۰۸ و ۸/۲درصد در سال ۲۰۰۹ سقوط کرد و نرخ بیکاری به‌سرعت به ۱۰درصد رسید. هرچند این رکود به گردپای رکود بزرگ قبلی نمی‌رسید، اما بدون‌شک بدترین شرایط اقتصادی در سال‌های اخیر  برای اقتصاد آمریکا بوده است. در آمریکا هم‌زمان در دوره‌ اوج ارزش املاک در دهه نخست قرن حاضر، موسسه‌های مالی، اوراق بهادار را با قیمت‌های گزاف می‌فروختند و وقتی در سال۲۰۰۷، بازار املاک سقوط کرد، ارزش این اوراق به میزان قابل‌توجهی کم شد و خطر عدم پرداخت بدهی را توسط مردم برای بانک‌ها و موسسات مالی در آمریکا و اروپا به‌وجود آورد.با وجود اینکه اقتصاد جهانی از سال ۲۰۰۷، خطر بحران نقدینگی را حس می‌کرد، وقتی در سپتامبر ۲۰۰۸ چهارمین مرکز سرمایه‌گذاری آمریکا یعنی موسسه‌ «برادران لیمن» اعلام ورشکستی کرد، اوضاع به مراتب بدتر شد. این بحران به‌سرعت به بقیه‌ دنیا به‌ویژه اروپا سرایت کرد. در نتیجه‌ این رکود، فقط در ایالات متحده آمریکا بیشتر از ۵/۷میلیون نفر شغل‌شان را از دست دادند و نرخ بیکاری دوبرابر شد. رکود بزرگ بر اقتصاد جهان هم تاثیر چشمگیری داشت. در سال ۲۰۰۸، تولید ناخالص داخلی در کشورهای زیادی سقوط کرد و در سال ۲۰۰۹ به نرخ رشد سالانه‌ منفی ۷/۱درصد رسید. اولین سال بعد از جنگ جهانی دوم که تولید ناخالص داخلی کشورهای دنیا منفی شد.تولید ناخالص داخلی جهان با شیب ملایمی بهبود پیدا کرد، اما بعضی کشورها از این بهبود بهره‌ای نبردند. بعضی کشورها مثل یونان دچار مشکلات عدیده‌ای شدند. کشورهایی مثل ژاپن و روسیه هم درگیر سخت‌ترین وضعیت‌های اقتصادی در دنیا شدند. در ادامه، چند کشوری که بیشترین آسیب را از رکود بزرگ اقتصادی قرن ۲۱ تجربه کردند را بررسی می‌کنیم.

یونان به‌عنوان یکی از پرمشکل‌ترین کشورهای دنیا در زمینه‌ اقتصادی، باقی ماند. بر اساس آمار سازمان ملل، یونان در یک دوره‌ طولانی با تولید ناخالص داخلی منفی، دست‌وپنجه نرم کرده. مدت زمان این بحران در یونان ۶۳ ماه بوده، یعنی از سه ماهه‌ سوم سال ۲۰۰۸ تا سه‌ ماهه‌ دوم ۲۰۱۴. یونان در سال ۲۰۱۴، مدت کوتاهی از این رکود خارج شد، اما در سه‌ ماهه‌ آخر سال، دوباره به همان اوضاع برگشت. وضعیت شروع سال ۲۰۱۵ جالب نبود، بیکاری جوانان بیشتر از ۵۰درصد بود، حداقل بیکاری ۸۰درصد از این افراد بیشتر از شش ماه بود و بدهی ناخالص دولت بیشتر از ۱۶۰درصد از تولید ناخالص داخلی بود.رکود تولید ناخالص داخلی یونان هیچ‌وقت به‌اندازه‌ آمریکا نبوده، اما یونان به‌خاطر نداشتن دستگاه چاپ اسکناس (به‌خاطر عضویت در اتحادیه‌ اروپا بانک مرکزی مستقل ندارند) نتوانسته در وضعیت مالی کشور تغییری ایجاد کند و همین نکته هم موجب شده آینده‌ای روشن برای کشورشان ترسیم نشود. به‌نظر می‌رسید مشکل اصلی عدم رشد اقتصادی یونان، سیاسی است. حکومت لجبازی که کمک‌های مالی اتحادیه‌ اروپا را نمی‌پذیرد و در کنترل اوضاع اقتصادی کشور و بالا کشیدن ارزش پول‌شان ناتوان است.

مشکلات اقتصادی ژاپن خیلی قبل‌تر از رکود جهانی ۲۰۰۸ شروع شده بود. مشکلات انبساط مالی فزاینده و سیاست‌های مالی از سال‌ ۱۹۹۰ شروع شد و در نتیجه‌، طولانی‌ترین دوره اجرای سیاست‌های اقتصادی کینزی را شاهد بود. نتیجه‌ این سیاست‌ها دهه‌ها نرخ بهره‌ نزدیک به صفر و حباب‌های مالی بود و بدهی دولت در پایان سال ۲۰۱۴، ۲۴درصد از تولید ناخالص داخلی بود. بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴، ژاپن اکثر ماه‌ها تولید ناخالص داخلی منفی داشت. ژاپنی‌ها سال ۲۰۱۵ را با کاهش دستمزد، افزایش قیمت کالاهای اساسی و مالیات‌های بالا و مشکلات جمعیتی شروع کردند. جدا از تلاش‌های نخست‌وزیر «شینزو آبه» و بانک مرکزی برای برگرداندن رشد اقتصادی،  ژاپن هنوز نتوانسته به رشد اقتصادی‌ برگردد که بعد از جنگ جهانی دوم و در دهه‌۸۰ داشت.

بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۹، روسیه توانست رشد اقتصادی قابل‌توجهی را تجربه کند. با شروع بحران‌های جهانی در سال ۲۰۰۸، اقتصاد روسیه هم دچار سقوط شدیدی در تولید ناخالص ملی و تغییر ارزش پول شد. تولید صنعتی هم در این کشور کاهش چشمگیری داشت که در دهه‌های قبل بی‌سابقه بود. بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ روس‌ها توانستند با افزایش قیمت انرژی، تولید ناخالص بیشتری داشته باشند، اما این مسئله عمر کوتاهی داشت. مجله‌ فوربس، روسیه را به‌عنوان بدترین کشور از نظر اقتصادی در دنیا معرفی کرد. کاهش قیمت سوخت که ۶۸درصد از صادرات روسیه را شامل می‌شد باعث ماندن آن‌ها در شرایط رکود شد.

اکثر کشورهای اروپایی در دروه‌ رکود، متحمل سختی‌های زیادی شدند، اما ایتالیا در کنار یونان، بدترین اقتصادهای منطقه را داشته و سرعت رشد و بهبودش به‌شدت آهسته است. ایتالیا هم در سال ۲۰۰۹ وارد بحران شد و تولید ناخالص داخلی‌اش کاهش قابل‌توجهی داشت. درصد بیکاری در سال ۲۰۱۵ از سال ۲۰۰۷ هم بیشتر است. در سال ۲۰۱۵ سطح بیکاری این کشور به۲/۴۴درصد رسید.