دروغ‌‏های نهادی

دروغ گفتن تنها زبانی نیست بلکه دروغ گفتن به معنای ناراستی است و ناراست بودن ابعاد مختلفی مانند ناراستی زبانی و رفتاری دارد. به عنوان مثال در نمای بیرونی ساختمان‏های قوه قضائیه فرشته‏‌ای است که یک ترازو و شمشمیر به دست دارد و چشمانش را بسته و می‏گوید من با بی طرفی تمام عدالت را در جامعه برقرار می‏کنم، اما شما می‏بینید که در جامعه روز به روز بی عدالتی گسترش پیدا می‏کند.

ما ستاد مبارزه با مواد مخدر و ستاد مبارزه با فساد اقتصادی داریم اما وضعیت مواد مخدر و فساد اقتصادی در حال گسترش است یا صدا و سیما که نام خود را رسانه ملی گذاشته مدام شکاف و انشقاق بین ملت ایجاد می کند. می گوییم بانکداری اسلامی، اما وام هایی با سود بالا به مردم پیشنهاد می کنیم، در همه این موارد شاهد ناراستی‏ها و دروغ های نهادی هستیم؛ در بسیاری از موارد همین دروغ‏های نهادی است که دروغگویی را نه به صورت آگاهانه بلکه به صورت طرح درس پنهان به مردم آموزش می دهند و افراد را به طرف دروغگویی سوق می‏دهند.

نهادهای ما در حال تولید دروغ هستند و متأسفانه متوجه هم نیستند که در چه مسیر خطرناکی افتادند، از سوی دیگر متوجه پیامدهایی اخلاقی دروغ خود بر جامعه نیستند و نمی دانند چطور موجب ایجاد شکاف در اعتماد اجتماعی و رواج دروغ در جامعه می شوند به گونه ای که دروغ به صورت بخش تفکیک ناپذیری از زندگی روزمره‏ مردم در می‏آید. ممکن است روزی شرایطی پیش بیاید که علی الظاهر هیچ کسی دروغ نمی‏گوید، اما اگر در یک لایه عمیق تر نگاه کنید می‏بینید که همه دروغ می‏گویند و همه از این دروغ خرسند هستند و در کنار زندگی می‏کنند.

دروغ در جامعه‏ حالت سیستماتیک دارد و در ابعاد و زمینه‏ های مختلفی خود را نشان می‏دهد؛ دروغ «شناخی، زبانی، رفتاری، عاطفی و نهادی» و در مورد همه اینها می توان بحث کرد؛ اما می خواهم بگویم دروغ شناختی زمانی رخ می دهد که آنچه ذهن های مردم و مسوولین می بینند با واقعیت ها فاصله دارد، ذهن قرار است بازتاب واقعیت باشد، اما افراد به گونه ‏ای می اندیشند که با واقعیت متفاوت و جهت دار است؛ در این مورد در واقع ما یک نوع فاصله‏ روانشناختی و ذهنی از واقعیت‏ها داریم و به یک معنا دچار توهم هستیم؛ بخشی از جامعه‏ و مسئولین در این فرآیند درگیر هستند و بدون این که خودشان گمان کنند دروغ می‏گویند.