اصلاحات فکری و آموزشی فنلاند موجب تغییرات اساسی در نظام آموزش و پرورش این کشور شده است.
این نظام دانش آموزان را برای امتحان‌های استاندار شده آماده نمی‌کند.
اصول کلی آموزش فنلاند و روش‌های مرسوم آن در جهت تحقق عدالت و تساوی حقوق شکل گرفته است.
چرا آمریکا از آن الگو برداری نمی‌کند؟
عملکرد دانش آموزان آمریکایی در زمینه‌ی ریاضی و علوم در بین کشورهای توسعه یافته سال‌های زیادی در حد متوسط و حتی پایین‌تر بود. برنامه‌ی ارزیابی دانشجویان بین‌المللی (PISA) که در ارتباط با سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی (OECD) است داده‌هایی منتشر کرده که نشان می‌دهد آمریکایی‌ها در بعضی از ارزیابی‌های عملکرد آموزشی به‌طور جدی عقب مانده‌اند. باوجود درخواست‌های بسیار برای اصلاح شیوه‌های آموزش و پرورش و عملکرد، تغییر زیادی در این شیوه‌ها ایجاد نشده است. بسیاری از مدارس دولتی و خصوصی طبق همان نظام و برنامه‌های قدیمی که زمانی به جوامع کشاورزی و توسعه نیافته کمک می‌کردند، عمل می‌کنند. نظام آموزش و پرورش آمریکا به تغییری اساسی از اولین مقطع تحصیلی تا مقطع دکتری نیاز دارد.
روش های آموزشی در آسیا
بسیاری از مردم با روش‌های سخت‌گیرانه و تکرار حفظیات در شیوه های آموزشی مردم شرق آسیا آشنا هستند. بسیاری از این کشورها مانند چین، سنگاپور و ژاپن در مقایسه با بقیه‌ی کشورها دائما رتبه‌ی اول را در ریاضی و علوم به دست می‌آورند. برخی متخصصان معتقدند که آمریکایی‌ها باید از این مدل فراگیر استفاده کنند؛ بیشتر کار کن، بیشتر درس بخوان؛ کمتر زندگی کن! آمار و ارقام دروغ نمی‌گویند، این کشورها از ما جلوتر هستند اما شاید راه بهتر و سالم‌تری برای پیشرفت وجود داشته باشد.
فنلاند ازنظر اصلاحات آموزشی کشور پیشگامی است که طی سال‌ها تغییرات جدید و ساده‌ای را ایجاد کرده که باعث انقلاب در نظام آموزش و پرورش شان شده است. آن‌ها از ایالات متحده برترند و در بین کشورهای آسیای شرقی هم در حال پیشرفت هستند.فنلاند پیشتاز این راه است، چون «اصول کلی آموزش در این کشور و روش‌های مرسوم آن در جهت تحقق عدالت و تساوی حقوق می‌کوشد».
ده دلیل برای موفقیت سیستم آموزشی فنلاند در جهان:
استفاده نکردن از آزمون‌های استاندارد شده
آزمون‌های استاندارد شده در واقع چشم پوشی از قدرت درک مطلب دانش آموزان است. پاسخ دادن به سؤال‌هایی که پاسخی مشخص دارند نه تنها موجب افزایش مهارت و خلاقیت دانش آموزان نمی‌شود بلکه حداقل توانایی آن‌ها را در یک موضوع نشان می‌دهد. نتیجه‌ی چنین سیستمی دانش آموزانی هستند که خودشان را تنها برای قبولی در آزمون آماده می‌کنند و معلم‌هایی که هدفشان از درس دادن، آماده کردن دانش آموزان برای قبولی در آزمون است؛ در چنین معادله‌ای جایی برای یادگیری وجود ندارد. از همین رو فنلاند آزمون استاندار شده‌ای برای همه ندارد به‌جز آزمونی به نام “آزمون ملی ورود به دانشگاه” (National Matriculation Exam) که آزمونی اختیاری برای دانش آموزان سال آخر دبیرستان است. تمام دانش آموزان در سراسر فنلاند با توجه به ویژگی‌های فردی خود و به‌طور مجزا و توسط سیستم نمره دهی معلمشان ارزیابی می‌شوند. وزارت آموزش و پرورش نیز با بررسی عملکرد برخی مدارس از نواحی مختلف، پیشرفت آن‌ها را به‌طور کلی پیگیری می‌کند.
معلمان ملزم به پاسخگویی نیستند
هیچ دلیلی برای داشتن یک سیستم نمره دهی و طبقه بندی دقیق و یکسان برای معلمان وجود ندارد. پاسی سالبرگ، از مدیران وزارت آموزش و پرورش فنلاند و نویسنده‌ی کتاب‌های درسی، در پاسخ به این سؤال که جهان چه چیزی از تغییرات آموزشی فنلاند می‌تواند یاد بگیرد می‌گوید: «هیچ قراری مبنی بر پاسخگویی در فنلاند وجود ندارد تا وقتی احساس مسئولیت وجود دارد پاسخگویی بی‌معنی است.»
در این کشور همه‌ی معلم‌ها باید مدرک کارشناسی ارشد داشته باشند. دوره‌ی تربیت معلم از سخت‌ترین دوره‌های آموزشی در فنلاند است و بدون گذراندن آن و صرفا با داشتن مدرک کارشناسی ارشد نمی‌توان معلم شد. همچنین مفهوم پویای دانش آموز-معلم یا شاگرد-استاد چیزی نیست که بتوان آن را با چند آزمون و کاغذ سنجید.
همکاری به‌جای رقابت
در مقابل آمریکایی‌ها و بقیه‌ی کشورها که فضای آموزشی را مانند نظریه‌ی داروین مستلزم رقابت برای زنده ماندن تصور می‌کنند، فنلاندی‌ها بر همکاری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اصول آموزش تأکید دارند. سالبرگ از نویسنده‌ای نقل قول می‌کند: «برنده‌های واقعی رقابت نمی‌کنند». چنین سیستمی همکاری را در محیط آموزشی به‌جای رقابت تقویت می کند.
اولویت داشتن اصول
بسیاری از مدارس ترجیح می‌دهند نمرات و درک ریاضی و علوم دانش آموزان را بالا ببرند، آن‌ها فراموش می‌کنند که چه چیزهایی دانش‌آموز و محیط آموزشی شاد، سازگار و سالم می‌سازد. سال‌ها پیش نظام آموزشی فنلاند نیازمند تغییرات و اصلاحات جدی بود. برنامه‌ی آموزشی فنلاند با ایده‌ی بازگشت به اصول تغییر پیدا کرده است؛ هدف تلاش برای بالا بردن نمرات نیست بلکه ساختن محیط آموزشی عادلانه‌تر است.
از دهه‌ی هشتاد میلادی، نظام آموزشی فنلاند به این اصول پایبند است:
- آموزش به مثابه ابزاری برای تعدیل نابرابری اجتماعی
- تغذیه‌ی رایگان برای دانش آموزان
- دسترسی به خدمات پزشکی-بهداشتی برای دانش آموزان
- ارائه‌ی مشاوره‌های روانشناسی
- ارائه‌ی برنامه‌های راهنمای فردی
- شروع مدرسه در سن بالاتر
فنلاندی‌ها از هفت سالگی به مدرسه می‌روند و فقط 9 سال آموزش اجباری دارند و پس از آن؛ یعنی بعد از کلاس نهم یا شانزده سالگی خودشان تصمیم می‌گیرند که درس خواندن را ادامه دهند یا خیر. با این حال برخی دانش آموزان احساس می‌کنند در زندان گیر افتاده‌اند!
پیشنهادهای شغلی که تنها به داشتن مدرک دانشگاهی بستگی ندارند
وضعیت فعلی آموزش در آمریکا [و بسیاری کشورهای دیگر مانند ایران] به طرز باورنکردنی ایستا و انعطاف ناپذیر است. دانش آموزان یک دوره‌ی دوازده ساله را هر سال با یک معلم جدید سپری می‌کنند. هر کلاس، دانش آموز را برای کلاس سال بعد آماده می‌کند و نهایتا به آخرین سال و آخرین مرحله‌ی تحصیل می‌رسند در حالی که بسیاری از دانش آموزان نیازی به دانشگاه رفتن و گرفتن یک مدرک بی‌ارزش و بی‌فایده ندارند.
خواب بیشتر
در فنلاند کلاس‌ها از ساعت 9 تا 9:45 صبح شروع می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهند که برگزار کردن کلاس‌ها در ساعات اولیه‌ی روز برای سلامت جسمی و روانی دانش آموزان مضر است. کلاس‌ها دیرتر شروع می‌شوند و بین 2 تا 2:45 ظهر هم تمام می‌شوند و استراحت بین کلاس‌ها طولانی‌تر است.
معلم ثابت برای تمام پایه‌ها
دانش آموزان اغلب برای شش سال اول تحصیل خود یک معلم دارند. طی این شش سال معلم می‌تواند نقش یک مربی به معنای واقعی کلمه یا عضوی از خانواده‌ی آن‌ها را ایفا کند. همچنین اعتماد و ارتباط متقابلی شکل می‌گیرد و هر دو طرف برای هم احترام زیادی قائل‌اند.
فضای آرام‌تر
روش کلی کار در مدارس فنلاند بر استرس کمتر، گروه بندی‌های کمتر و مراقبت بیشتر بنا شده است. دانش آموزان معمولا هر روز دو کلاس دارند و در چندین نوبت استراحت می‌کنند، غذا می‌خورند و از فعالیت‌های مختلف و سرگرمی لذت می‌برند. در طول روز برای بچه‌ها زمان‌های پانزده تا بیست دقیقه‌ای برای نرمش و هوا خوری و برای معلم‌ها هم زمان و اتاقی برای استراحت بین کلاس‌ها در نظر گرفته شده است.
تکلیف کمتر
طبق گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) دانش آموزان فنلاندی کم‌ترین میزان تکالیف خارج از مدرسه را نسبت به دانش آموزان دیگر کشورها دارند. آن‌ها تنها روزی نیم ساعت برای تکالیفشان وقت می‌گذراند. معلم خصوصی ندارند و همه‌ی آن چه که باید بیاموزند را بدون استرس و تلاش برای گرفتن بهترین نمره، می‌آموزند و تمرکزشان بر اصلی‌ترین تکلیف هر انسانی یعنی یادگیری و رشد خود است.