پدرم پنج هزار تومان سال88 بهم داد تا سیب زمینی بخرم، در راه گمش کردم و تا مدتها فکر میکردم کجا افتاده… اخیرا بین صندلی ماشین پیداش کردم. جالب بود وقتی فهمیدم اون موقع 25 کیلو سیب زمینی بهم میدادن و حالا 4 کیلو !؟ پدرم اون سال مالیات حقوق ازش کسر شده بود و اسکناس هم تغییر نکرده بود، پس چه اتفاق افتاده, چه بلایی سر پولهای ما میاید…
تورم یا Inflation یعنی افزایش قیمت همه کالاها و خدمات. تورم بدلیل کاهش عرضه محصولات(کالا و خدمات) ویا افزایش عرضه پول پدید می آید. در زمان جنگ جهانی اول در آلمان یک روزنامه به قیمت 0.3 مارک طی دوسال بعد یعنی در ژانویه 1921 به 70 میلیون مارک رسید. این اتفاق در کشورهای دیگر همچون مجارستان نیز روی داد و اخیرا نیز ونزولا و ایران درگیر آن هستند.
وقتی دولت ها به انتشار بیش از حد پول اقدام کنند، میزان عرضه پول افزایش و تقاضا برای خرید بالا می رود و کالاها و خدمات در مدت کوتاهی گران یا بعبارتی قیمت واقعی خود را پیدا می کنند. فرض کنید بانک مرکزی میزان پول نزد مردم را دو برابر کند, بمرور سطح قیمتها دوبرابر می شود, دستمزدها دوبرابر می شود ولی تولید، اشتغال، قدرت خرید و تمایل به سرمایه گذاری بیشتر نمی شود. این پدیده را خنثا بودن پول در اقتصاد می نامیم و اولین اثر آن ایجاد تورم و اثرات روانی در اقتصاد و جامعه می باشد.
وظیفه بانک های مرکزی تا حدودی شبیه موسسه استاندارد است یعنی به مردم اطمینان دهند که پول در دسترس آنها قابل اعتماد است بطوریکه سه ویژگی پول یعنی (وسیله مبادله, وسیله سنجش و وسیله حفظ ارزش) را داراست. لیکن تورم باعث می شود هر سه این موارد خدشه دار شود طوریکه مردم بجای پول رایج از ارز دیگر کشورها (دلاریزه شدن) یا معاوضه با طلا و کالا (پول کالایی) استفاده نمایند تا ارزش پول خود را حفظ نمایند.
وقتی دولتها بخواهند اقدامات عمرانی کنند مثل ساخت مسکن ارزان یا نیروگاه یا برای سالمندان و معلولین خدمات رفاهی ایجاد کنند یا حقوق جاری کامندان خود را پرداخت کنند باید منابع کافی از مالیات یا فروش اوراق مشارکت داشته باشند ، با این وجود دولتها می توانند فقط با چاپ پول هزینه ها را پرداخت کنند که در این حالت (مالیات تورمی) شکل می گیرد
مالیات تورمی – مالیاتی فریبکارانه است زیرا از تمامی پولهای نقدی که مردم بصورت اسکناس یا در حساب های بانکی دارند اخذ می شود. اعم از اینکه قبلا مالیات پرداخت کرده باشند یا نه، هرروز و بصورت مخفی و پیوسته ارزش پول آنها کم می شود . در این بین صاحبان دارایی های غیر نقدی کمتر آسیب می بینند زیرا ارزش اموال آنها با کمی تاخیر به قیمت محاسبه می شود ولی افراد ضعیف و متوسط بیشترین آسیب را خواهند دید.
راهکار: دولتها می توانند از چهار روش اقدام به کنترل تورم نمایند:
1- مدیریت صحیح هزینه های جاری: بطور مثال در ایران 80میلیون نفری بیش از 3 میلیون کارمند دولت وجود دارد درحالی که در ژاپن 145 میلیونی کمتر از 350 هزار کارمند وجود دارد
2-عملیات بازار باز(فروش اوراق مشارکت به مردم جهت توسعه های عمرانی و سرمایه گذاری های کلان در حوزه های دارای مزیت رقابتی بجای چاپ پول)
3- تغییر نرخ ذخیره قانونی (تعدیل ضریب فزاینده با کنترل بانکها و موسسات مالی در دادن وام متناسب با منابع واقعی خود)
4- اصلاح نرخ بهره واقعی پول بجای تعیین دستوری نرخ سود بانکها