انگاره: «خصوصیسازی» (Privatization) از جمله باورهای کلیدی معتقدان به «اقتصاد بازار آزاد» است که با استدلال‌هایی مانند افزایش کارآمدی، ایجاد فضای رقابتی و مقابله با انحصار دولت مطرح می‌شود. تجربه تاریخی چند دهه اخیر نشان داده که هرگاه کشوری خواسته از قافله جهانی‌سازی نولیبرالی عقب نماند، اول از همه خصوصیسازی واحدهای تولیدی بزرگ را اجرایی کرده است. ایران پس از پایان جنگ به طور جدی تلاش کرد با این موج جهانی همراهی کند. «کوچک کردن دولت»، «رفع تصدی‌گری از دولت»، «حمایت از بخش خصوصی» و «ایجاد فضای رقابتی» کلیدواژه‌هایی است که بارها توسط مسئولان و در سیاستگذاری‌ها به کار رفته تا خصوصیسازی را به سرمنزل مقصود برساند. اما قصه خصوصیسازی در ایران، قصه پرغصه‌ای است که در پرونده پیش رو تلاش کردیم زوایایی از آن را بکاویم. کارخانه‌هایی که با قیمت پایین و در روندهای شتابزده و بعضا شبهه‌انگیز به افراد و گروه‌های خاص سپرده شد و مالکان جدیدی که اغلب به جای تداوم تولید و افزایش دادن بهره‌وری، کارگران را اخراج کردند، زمین کارخانه را فروختند و هم هزینه‌های اضافی بر تولید کشور تحمیل و هم صندوق‌های بیمه‌ها را به عنوان نهاد پشتوانه نیروی کار با محدودیت‌های منابع روبه‌رو کردند. کارگرانی که فاقد امنیت شغلی هستند و برخی از آنان ماه‌هاست حقوق‌شان را دریافت نکرده‌اند، تولیدی که در رکود به سر می‌برد و منابع بیمه‌ای که هر روز کمتر از گذشته می‌شود شرایط بحران‌خیزی را به وجود آورده که برای تحلیل آن نیازمندیم پا به میدان واقعیت خصوصیسازی در ایران بگذاریم و از کم و کیف آن اطلاع بیشتری داشته باشیم. در سلسله نوشته‌هایی به بررسی شش مورد خصوصیسازی مطرح می‌پردازیم. «شرکت نیشکر هفت تپه»، «کارخانه چیت‌سازی ری»، «شرکت روغن نباتی پارس (قو)»، «شرکت آلومینیوم المهدی»،«کشت و صنعت دامغان» و «پتروشیمی بیستون» 6 واحد تولیدی هستند که طی چند دهه اخیر گرفتار مشکلات ناشی از انحرافات در خصوصیسازی شده‌اند و در ادامه به صورت موردی به آن‌ها می‌پردازیم.
ماجرای واگذاری شرکت کشت مغان که بزرگترین خصوصیسازی بخش کشاورزی کشور شناخته می‌شود به تابستان امسال بازمی‌گردد. شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان در پارس‌آباد در کنار کارخانه‌های قند، لبنیات و فرآوری میوه، زمین‌های کشاورزی بسیار وسیع و حدود دو هزار و ۶۰۰ هکتار باغ‌های میوه دارد که باعث شده این شرکت به مزیت منطقه مغان تبدیل شود.
اواسط مرداد بود که سازمان خصوصیسازی پس از ۴ بار برگزاری مزایده برای فروش شرکت، آن را واگذار کرد تا یک بار دیگر داستان همیشگی واگذاری‌ها تکرار شود. کم‌و‌کیف این واگذاری مثل همیشه شفاف نبود که انتقادها را برانگیخت. شکور پورحسین، نماینده پارس‌آباد و گفته بود: این شرکت به قیمت بسیار پایینی واگذار شده که باید برای مردم شفاف‌سازی شود.۱
اما این بار باز هم مثل همیشه نمایندگان سازمان خصوصی در مقام دفاع از واگذاری ظاهر شدند و حتی این واگذاری را باعث سودآوری بیشتر شرکت دانستند. تا جایی که رئیس این سازمان واگذاری مغان را یکی از افتخارات بزرگ سازمان خصوصیسازی عنوان کرد.۲
میرعلی اشرف عبدالله پوری حسینی رئیس سازمان خصوصی سازی حتی مدعی بود فروش زمین این شرکت به قیمتی بالاتر از قیمت کارشناسی بوده است.۳
بعد از گذشت چند ماه از این ماجرا دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان اردبیل از لغو واگذاری کشتوصنعت مغان به فروشگاه رفاه خبر داد.۴
در حالیکه پوری‌حسینی بعد از چند روز اعلام کرد تاکنون هیچ دستوری از سوی دادستانی مبنی بر لغو واگذاری کشتوصنعت مغان دریافت نکرده است.۵
نهایتا بعد از تقلای چندماهه پوری‌حسینی برای توجیه درستی و قانونی بودن این واگذاری، چند روز پیش خود خریدار شرکت از واگذاری انصراف داد و شرکت مغان به شیرین عسل واگذار شد که در زمان مزایده قبلی، دومین متقاضی آن بود.۶
باتوجه به سابقه واگذاری‌های قبلی چندان عجیب نیست که نمایندگان سازمان خصوصیسازی این بارهم از حرف‌ها و دفاعیات گذشته‌شان عقب‌نشینی کنند. داود خانی معاون سازمان خصوصیسازی لغو واگذاری را مصادره به مطلوب کرده و گفته: سازمان خصوصیسازی به این نتیجه رسید که فروشگاه رفاه توانایی پرداخت تعهداتش را ندارد و به همین دلیل واگذاری لغو شد.۷ ظاهرا عملکرد پوری حسینی در سازمان خصوصیسازی آنقدر انتقادبرانگیز بوده که ۵۵نفر از نمایندگان مجلس به قوه قضائیه نامه نوشته‌اند تا پرونده ویژه‌ای برای رسیدگی به تخلفات پوری‌حسینی، رئیس حاشیه‌ساز این سازمان تشکیل شود. حال باید دید آیا تاریخ انقضای واگذاری‌های پرابهام فرارسیده و نامه نمایندگان مجلس می‌تواند آغازی بر پایان ریاست فعلی سازمان خصوصیسازی باشد یا خیر؟
پی‌نوشت:
1- ایرنا، مرداد 97
2- تسنیم، 2 شهریور 97
3- همان
4- ایرنا، 3 آبان 97
5- 25 آبان 97
6- تسنیم، 1 دی 97
7- فارس، 3 دی 97